Vaak hoor je dat mensen meer gewicht verliezen in de zomermaanden. Klopt dit wel? En hoe kan dit precies?
Afvallen is in de basis vrij simpel. Het gaat om de verhouding (energiebalans) tussen de ingenomen en gebruikte energie door het lichaam. Toch blijft afvallen of aankomen in de praktijk vaak lastig. Veel factoren zijn van invloed op gewichtsverlies. Regelmatig hoor ik dat mensen in de zomermaanden een paar kilo lichter zijn. Tijd om dit fenomeen eens uit te zoeken. Wat is hiervoor de verklaring?
Er zijn hier een aantal redenen voor te bedenken. Dit kan bijvoorbeeld liggen aan het feit dat je minder lichamelijk actief bent in de winter. Verder heeft de seizoensvariatie waarschijnlijk ook effect op de hoormoonhuishouding (eetlustregulatie) en stofwisseling. Een andere reden kan zijn dat mensen door het goede weer gelukkiger zijn en minder ‘emotie-eten‘. Hierbij zal serotonine een rol spelen, dat voor een verminderd gevoel van verzadiging kan zorgen in de winter. Daarnaast zou het zo kunnen zijn dat je in de zomer iets meer gemotiveerd bent om met een strak lijf op het strand te staan en dan iets gemotiveerder bent om dat broodje bapao links te laten liggen.
Externe factoren hebben dus invloed op jouw homeostase. Een voorbeeld hiervan is de omgevingstemperatuur. Het lichaam reguleert dit allemaal zonder dat je er veel van merkt. Bij hitte zet het processen in werking om de interne warmte niet te ver op te laten lopen. Hetzelfde geldt voor extreme kou, waarbij je lichaam moeite doet om de lichaamstemperatuur in balans te houden. Als de omgevingstemperatuur daalt moet je lichaam energie verbranden om het warm te houden. Dit kost dus extra energie en zorgt ervoor dat je meer calorieën verbrandt. Hetzelfde geldt voor extreme hitte. Bij 40 graden hebben weinig mensen doorgaans (uitzonderlijke gekken daargelaten 😉 ) geen zin om een halve marathon te gaan hardlopen of urenlang de sportschool in te duiken. Je lichaam en geest remmen je als het ware om energie te verbruiken omdat de omgevingstemperatuur hoger ligt dan je interne temperatuur.
Met dit in het achterhoofd is het goed om eens te kijken naar de literatuur over dit onderwerp. Wat is het effect van omgevingstemperatuur op je eet- en beweegpatroon?
Onderzoek over dit onderwerp
Een theorie is dat een lagere omgevingstemperatuur (dan je eigen interne temperatuur) leidt tot een hogere verbranding. Uit een onderzoek van hoogleraar Voedselinnameregulatie Margriet Westerterp bleek dat de uitgeademde hoeveelheid CO2 10% hoger ligt in een respiratiekamers bij een lagere omgevingstemperatuur (bij mannen, in dezelfde kleding als bij 22 0C), en 10% lager bij een hogere omgevingstemperatuur (bij vrouwen, eveneens in dezelfde kleding als bij 22 0C) [2,3]. Dit verschil in energiegebruik werd overgecompenseerd door de hoeveelheid die werd gegeten. De mannen aten in de kou ongeveer 40% meer dan nodig gezien hun verhoogde energiegebruik; de vrouwen aten in de warmte ongeveer 10% minder dan nodig gezien hun verlaagde energiegebruik. Door het effect van overcompensatie is men doorgaans ’s zomers lichter dan ’s winters. De temperaturen die wij hebben gebruikt waren niet erg extreem: 16 0C en 27 0C; voor extremere temperaturen wordt doorgaans primair gecompenseerd door kleding en gedrag.
Het idee dat door een lagere omgevingstemperatuur overgewicht bestreden zou kunnen worden wordt hiermee dus niet onderbouwd. Anderzijds zijn de populaties in de tropen niet zeer slank, vanwege gedrags- en omgevings- aanpassingen: airco, of blijken van in hoog aanzien staan door zwaarlijvigheid.
Vooralsnog is er nog onvoldoende onderzoek beschikbaar om echt duidelijke uitspraken te doen over de oorzaken van gewichtsverlies in de zomermaanden. Aan de ene kant verbranden mensen in de wintermaanden meer energie doordat het buiten kouder is en het lichaam hiervoor moet compenseren. Aan de andere kant zijn mensen actiever in de zomermaanden waardoor de energie-uitgave hoger ligt. Ook het zonnige gevoel kan bijdragen aan gewichtsverlies, doordat het hongergevoel afneemt. Kortom, zowel de winter als de zomer hebben beide voordelen als je kijkt naar de energiebalans.
